Intension (हेतू) आणि Action ('कृती') चा संघर्ष

आपले जीवन हे हेतू (Intention) आणि कृती (Action) यांच्यावर चालते. अनेकदा हेतू शुद्ध असतो, पण कृती चुकते.

'मार्गदर्शकाचा' हेतू 'साधकाला' योग्य मार्गावर आणण्याचा होता. परंतु, हळूहळू संवादात मानवी चंचलता डोकावली. क्षणिक मोहातून मार्गदर्शक आणि साधका मध्ये काही अयोग्य संवाद झाले. या संवादाचे स्वरूप पाहून कुटुंबप्रमुखाने कोणताही संवाद न साधता, लगेचच विश्वास गमावला आणि त्यांच्या नात्यांमध्ये मोठी दरी निर्माण झाली.

कुटुंबप्रमुखाला शुद्ध हेतू दिसला नाही, तर केवळ त्यांची अयोग्य कृती दिसली.

अयोग्य कृतीमुळे संबंध तुटणे अपरिहार्य आहे, पण संवाद न साधता संबंध तोडणे, हे अज्ञानाचे लक्षण आहे.

एका क्षणाच्या चुकीच्या कृतीला लगेच 'चरित्र अपयश' मानणे, हे योग्य नाही.

संवाद न साधता निष्कर्षावर पोहोचणे किती धोकादायक असते, हे महाभारतातील एका उदाहरणातून स्पष्ट होते...

यक्षाने युधिष्ठिराला प्रश्न विचारला: "सर्वात मोठे आश्चर्य काय?"

​युधिष्ठिर उत्तर देतात: "लोकांचा धर्म (कर्तव्य) आणि सत्यावरचा विश्वास तुटणे."

ज्या व्यक्तीचा विश्वास तुटला, त्याने 'संवाद' साधून मूळ हेतू जाणून घेण्याचे आपले कर्तव्य पाळले नाही.

संवादाचे कवच तुटल्यास, सत्य लपून राहते आणि केवळ संशयाला बळ मिळते. संशय हा शांतीचा आणि ज्ञानाचा सर्वात मोठा शत्रू आहे.

श्लोक: श्रद्धावाँल्लभते ज्ञानं... ज्ञानं लब्ध्वा परां शान्तिमचिरेणाधिगच्छति॥ (गीता ४.३९)

अर्थ: ज्ञान मिळाल्यावर लगेच शांती मिळते. 

संशयाच्या वेळी संवाद करणे, म्हणजेच ज्ञान मिळवणे. 

भगवद्गीतेचा 'समत्व' नियम:

भगवंत श्रीकृष्णाने सांगितले आहे:

​श्लोक: समोऽहं सर्वभूतेषु न मे द्वेष्योऽस्ति न प्रियः। (गीता ९.२९)

अर्थ: मी (भगवंत) सर्व प्राण्यांसाठी समान आहे. मला कोणीही शत्रू किंवा प्रिय नाही.

​'समत्व' म्हणजे 'समान दृष्टी' ठेवणे. याचा अर्थ फक्त आनंदी आणि दुःखी क्षणांमध्ये समान राहणे नाही, तर प्रत्येक व्यक्तीला एकाच नजरेने पाहणे.

​जेव्हा विश्वास तुटतो, तेव्हा आपण दुसऱ्या व्यक्तीला 'दोषी' किंवा 'शत्रू' मानतो. 'समत्व' आपल्याला ही भावना बाजूला ठेवायला शिकवते.

1) तुमच्यासमोरची व्यक्ती, मग ती मार्गदर्शक असो, किंवा जोडीदार, ती शेवटी माणूस आहे. माणसाकडून चूक होऊ शकते.

2) मार्गदर्शकाला त्याच्या एका चुकीमुळे लगेच 'खराब व्यक्ती' मानू नका. ज्याचा विश्वास तुटला, त्यानेही लगेच स्वतःला 'पीडित' मानू नये.

3) मार्गदर्शकाचा' मूळ हेतू सेवा करण्याचा होता. तो चांगला होता. पण मार्गदर्शक आणि साधक यांची मानवी चंचलते मुळे 'कृती' चुकली.

4) चुकीच्या कृतीवर लक्ष केंद्रित करण्याऐवजी, त्या व्यक्तीचा 'मूळ भाव' (मूळ हेतू) चांगला होता, हे मान्य करा. जसे भगवंत 'पत्र, पुष्प, फळ' (९.२६) केवळ भक्तीभावाने स्वीकारतो, तसा तुम्ही एकमेकांचा शुद्ध भाव स्वीकारा.

5) झालेली चूक हा भूतकाळ आहे. जर तुम्ही आजही त्या घटनेवरच लक्ष केंद्रित केले, तर तुम्ही पुढे जाऊ शकणार नाही.

भगवद्गीतेनुसार, आपले जीवन हे 'क्षमा' (Forgiveness) आणि 'भक्ती' (Devotion) यावर आधारित असावे.

​जे झाले ते विसरून, फक्त भगवद्गीतेच्या 'संवादाचा' आणि 'समतेचा' नियम पाळा आणि पुन्हा नवीन सुरुवात करा.

इथे एक गोष्ट स्पष्ट झाली:

​केवल हेतू शुद्ध असून उपयोग नाही; चुकीची कृती त्या शुद्ध हेतूला दूषित करते.

इथे कोणालाही पूर्णपणे दोषी ठरवणे योग्य नाही. कारण या घटनेमागे सर्वात मोठे अपयश हे 'संवादाच्या अभावाचे' (Lack of Communication) आहे.

✍️ TheUnspokenPen
"Beyond the Words. The Simple Equation of Life, Love, and Logic...

भक्ती आणि जबाबदाऱ्या: स्त्रीच्या आयुष्यातला अदृश्य संग्राम

भक्तीमार्ग! 'हरे कृष्ण' महामंत्राचा जप, सात्विक आहार आणि भगवंतांची सेवा... ऐकायला किती सुंदर आणि शांती देणारा हा मार्ग! पण एका स्त्री भक्तासाठी, मग ती नोकरी करणारी असो वा गृहिणी, हा मार्ग केवळ आध्यात्मिक नसून अनेक अग्निदिव्यांची मालिका असतो.

कडक नियम आणि त्यासोबतच एका स्त्रीला घर, कुटुंब आणि संसार सांभाळण्यासाठी करावी लागणारी कामे पाहिल्यास, तिचे जीवन एखाद्या 'तपश्चर्ये'पेक्षा कमी नाही. 

भक्ती आणि संसाराचा हा समन्वय साधताना तिच्यावर किती प्रचंड ताण येतो, हे समजून घेणे महत्त्वाचे आहे...

भक्तीचे कठोर नियम आणि वेळेशी स्पर्धा:

• एका कृष्णभक्ताला पाळावे लागणारे नियम अत्यंत कडक आहेत. पहाटे 'ब्रह्म मुहूर्तावर' उठून मंगळारतीला उपस्थित राहणे, लगेच तुळशी आरती करणे. यानंतर रोज दोन तास जप करणे!
• सकाळच्या कामांची घाई (नवऱ्याचा टिफिन, मुलांची तयारी, सासू-सासऱ्यांची सेवा) आणि जपासाठीचा दोन तासांचा वेळ... ही वेळेची तारेवरची कसरत आहे.
• कांदा-लसूण वर्ज्य. बाहेरचे काही खाणे नाही. कुटुंबासाठी साधा स्वयंपाक करायचा, देवाला दर वेळी चार वेळा भोग दाखवून मगच खायचे.
• सार्वजनिक ठिकाणी, विशेषतः मंदिराजवळ, पूर्णपणे झाकलेले कपडे घालावे लागतात, वेस्टर्न कपडे टाळणे. याचा अर्थ समाजाकडून, इतर भक्तांकडून तिच्या पेहरावावर सतत लक्ष ठेवले जाते. इतकेच काय, तिच्या ओळखीच्या कोणालाही ती 'चहा-कॉफी' पिताना दिसू नये, जेणेकरून 'त्यांचे' नाव खराब होऊ नये, ही भीती तिला सतत बाळगावी लागते.
• खोटे न बोलणे, सतत महामंत्राचा जप करणे, टीव्ही/सोशल मीडियापासून दूर राहणे - हे नियम आध्यात्मिक प्रगतीसाठी उत्तम असले तरी, जगाशी जोडलेल्या व्यक्तीला (विशेषतः मुलांना सांभाळणाऱ्या आईला) व्यावहारिक जगात वावरताना हा ताण वाढवतो.

या भक्तीच्या नियमांशिवाय तिला संसाराची जबाबदारी पार पाडावी लागते:

• नवऱ्याची तयारी करणे, टिफिन बनवणे, त्यांना वेळेवर ऑफिसला पाठवणे.
• भांडी, कपडे, घरची साफसफाई.
• मुलांना शाळेत सोडणे, त्यांचा अभ्यास घेणे,
• घरात आई-वडील असल्यास त्यांची काळजी घेणे.
• रात्रीचे जेवण आणि इतर तयारी.

भक्तीमार्ग एका स्त्रीला पूर्णवेळ भक्तीमध्ये राहण्याची मागणी करतो, पण संसाराच्या जबाबदाऱ्या तिला पूर्णवेळ संसारात अडकवतात.

ती एकही क्षण स्वतःसाठी जगू शकत नाही. तिला शारीरिक आणि मानसिक विश्रांती मिळत नाही. सतत नियमांचे पालन आणि वेळेचे बंधन यामुळे ती अति-तणावाखाली (over-stressed) राहते.

उद्देश:

कोणताही धर्म किंवा भक्तीमार्ग मनुष्याच्या जीवनात शांती आणि आनंद आणण्यासाठी असतो, ताण देण्यासाठी नाही. स्त्रीने भक्ती करावीच, पण देवाने कधीही कुटुंबाची आणि जबाबदाऱ्यांची उपेक्षा करायला सांगितलेली नाही.

स्त्री भक्ताला भक्तीच्या नावावर स्वतःला जाळून टाकण्याची गरज नाही. जर भक्तीचा मार्ग इतका ताण देत असेल की त्यामुळे कुटुंबात आणि तिच्या स्वतःच्या मानसिक स्वास्थ्यावर परिणाम होत असेल, तर नियम थोडे शिथिल करणे किंवा त्यांचे स्वरूप बदलणे आवश्यक आहे.

भक्ती म्हणजे प्रेम. आणि हे प्रेम तिला तिची दैनंदिन कामे आनंदाने करण्याची शक्ती देणारे असावे, तिला थकवणारे आणि दडपणारे नसावे. स्त्रियांनी यावर विचार करणे गरजेचे आहे की, 'दोन तास जप' आवश्यक आहे की, 'आनंदी राहून कुटुंबाची सेवा' करत राहणे आणि दिवसातून मिळेल तेवढा वेळ शुद्ध मनाने जप करणे, हे जास्त महत्त्वाचे आहे.

खरं पाहता, स्त्रीचे हे जीवन म्हणजे त्याग, समर्पण आणि भक्तीचा अत्यंत खडतर मार्ग आहे, ज्यासाठी तिला कोणीही 'सुपरवुमन'चा किताब देत नाही. तिच्या या संघर्षाला आणि त्यागाला सलाम!